ZASOBY WODNE I POBÓR WODY

Podział odbiorców wód
Potrzeby wodne gospodarki możemy podzielić na potrzeby gospodarki komunalnej, przemysłu i rolnictwa. Natomiast ze względu na sposób wykorzystywania wody rozróżniamy jej konsumentów i użytkowników. Konsumenci wykorzystują wodę jako surowiec bądź też jako środek produkcji, pobierając wodę ze źródła na pewien czas. Część wody zużywają bezzwrotnie, natomiast resztę zwracają do wód powierzchniowych i podziemnych jako ścieki przemysłowe i miejskie, a także jako nie wykorzystaną wodę. Do konsumentów wody zaliczamy miasta i osiedla, rolnictwo i leśnictwo, przemysł i różnego rodzaju usługi. Natomiast użytkownicy wody wykorzystują ją, nie uszczuplając jednak zasobów. Użytkownikami wody są: żegluga, energetyka wodna, rybołówstwo, sport i turystyka wodna.

Rola wody w gospodarce
Znaczenie wody we współczesnym świecie jest ogromne. W procesach produkcyjnych woda służy jako surowiec wchodzący w skład wytwarzanych produktów, jako środek chłodzący urządzenia mechaniczne lub produkty w trakcie ich wytwarzania, oraz jako pośrednik w przetwarzaniu energii cieplnej na mechaniczną i elektryczną. Wykorzystywana jest również do mycia surowców, półfabrykatów i produktów, służy potrzebom transportowym itd. Wodę jako surowiec wykorzystuje się w przemyśle spożywczym, browarniczym, spirytusowym itp. W pośrednictwie wody w przetwarzaniu energii cieplnej na mechaniczną bądź elektryczną pomocne są urządzenia, w których woda zamieniona w parę porusza tłoki maszyn albo wirniki turbin a następnie produkuje za pomocą generatorów energię elektryczną itp. W energetyce wodnej woda traktowana może być jako czynnik energetyczny, z którego za pośrednictwem turbin i generatorów przetwarza się energię potencjalną lub kinetyczną na elektryczną. Woda jest więc prawie niewyczerpalnym źródłem energii, a jej zasoby odnawiają się w cyklu obiegowym w przyrodzie. Ma zatem przewagę nad innymi źródłami energii, np. węglem czy ropą naftową, których zasoby ciągle maleją. Również ważną własnością wód zużytych, zwłaszcza płynących w ściekach, jest możliwość ich odzyskiwania. Dzięki procesom oczyszczania i samooczyszczania można przywrócić im wartości użytkowe. Wielkość potrzeb wodnych ustala się na podstawie dotychczasowych doświadczeń w użytkowaniu wód w miastach, osiedlach , przemyśle, rolnictwie, jak również bierze się pod uwagę rozważania technologiczne, perspektywiczne i ekonomiczne. Aktualne zużycie wody nie zawsze jest równoznaczne z całkowitym zaspokojeniem potrzeb. Powodem tego jest często brak dostatecznej ilości czystej wody. Niekiedy zły stan zaopatrzenia w urządzenia ułatwiające pobór wody zmusza do ograniczenia jej zużycia. Często fakt ten w znaczniej mierze ogranicza lub wręcz uniemożliwia rozwój gospodarczy wielu regionów.

Światowe zasoby wód
Zasoby wody słodkiej na kuli ziemskiej rozmieszczone są bardzo nierównomiernie. Istnieją regiony deficytu i nadwyżki wody. Obszary rzeczywistych nadwyżek dyspozycyjnych zasobów wodnych są niewielkie i występują w klimacie równikowym (np. Amazonia, Kongo. Kamerun), wilgotnym monsunowym (np. Assain, Bangladesz) oraz wilgotnym. umiarkowanym, chłodnym (np. Norwegia). Obszary z deficytem wody lub poważnie nim zagrożone stanowią większość. Największymi zasobami wód płynących, mierzonymi odpływami rzek, dysponują obszary byłego Związku Radzieckiego, Chiny, Indie, Brazylia, Norwegia i Francja (Chiny i Indie ze względu na gęstość zaludnienia są ubogie w wodę, a Norwegia i Brazylia są w nią bogate).

Ciągłe zwiększanie się zużycia wody doprowadziło do tego, iż wiele regionów na Ziemi cierpi na niedostatek wody. Na niedobory wody w naszej planecie składa się wiele czynników, z których działalność człowieka wydaje się być najbardziej znacząc. Początkowo odkształcenia w cyklu hydrologicznym miały charakter lokalny. Dziś wiemy, że nastąpiły już nieodwracalne zmiany w światowym bilansie wodnym. Potwierdzenie tego faktu jest trudne, ponieważ woda jest najruchliwszym, szybko odnawialnym elementem środowiska, co powoduje inny mechanizm wyczerpywania się tego zasobu niż stabilnych elementów środowiska, takich jak np. surowców mineralnych. Udowodnienie groźby deficytu wody w przyrodzie jest utrudnione także ze względu na zmiany w nasileniu się różnych procesów zachodzących w cyklu hydrologicznym, zarówno w czasie jak i przestrzeni. Przykładem może być duża zmienność sumy opadów z miesiąca na miesiąc, czy z roku na rok. Zaburzenia w cyklu hydrologicznym na skutek antropopresji dostrzec można dopiero wtedy, gdy przewyższają one naturalne sezonowe czy wieloletnie zmiany. Człowiek przyczyniając się do degradacji wód poprzez ich zanieczyszczanie, uszczupla w znaczący sposób i tak skąpe zasoby wodne nadające się do eksploatacji.

Zasoby wodne i pobór wody w Polsce
W Polsce zasoby wód powierzchniowych szacuje się na około 187 mld m3, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca daje 1800 m3 rocznie, (22 miejsce w Europie). Powodem niskiego zasobu wód powierzchniowych jest tzw. "anomalia polska". Wyraża się ona tym, że w międzyrzeczu Wisty i Odry występuje najniższa ilość opadów i największe parowanie w równikowym pasie od Atlantyku po Ural. Zarówno na zachód, jak i na wschód od Wisty opady rosną, a parowanie maleje. Jednocześnie w Polsce znikomy procent zasobów wód powierzchniowych pochodzi z dopływu rzecznego spoza granic kraju. Mała zasobność w wodę w połączeniu z zaludnieniem Polski jest przyczyną, dla której przeciętny Polak ma do dyspozycji mniej wody niż np. mieszkaniec Sahary Zachodniej. Brak wody słodkiej ogranicza rozwój gospodarczy niektórych regionów naszego kraju. Czynnikami, które w znacznym stopniu przyczyniły się do powstania obecnego zagrożenia brakiem wody są:

• Błędna polityka wodno-gospodarcza,
• Globalne procesy prowadzące do degradacji środowiska i zmian klimatycznych,
• Nieracjonalne użytkowanie wody przy jednoczesnym wzroście liczby ludności,
• Brak zainteresowania środowiskiem
• Nieinwestowanie w infrastrukturę zaopatrzenia w wodę

Jednocześnie warto zaznaczyć, iż obecny kryzys wodny nie jest skutkiem spadku opadów na terenie Polski. Ilustrują to dane o rocznej sumie opadów, odpływach wód oraz o poborze wody na potrzeby gospodarki przedstawione w tabeli poniżej.